ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ အတူယွဥ္တြဲ ေနထုိင္ၾကဖို႔

ဟာဂ်ီ ဦးေအးလြင္

ဦးသန္းလြင္ထြန္း

05.05.2013

ဒီတပတ္ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီေရးရာ ေဆြးေႏြးခန္းမွာ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြနဲ႔ မူစလင္ေတြအၾကား ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ပဋိပကၡေတြဟာ လက္ရွိမွာ ဘာသာေရးအသြင္ေဆာင္ေနေပမဲ့ တကယ္တမ္းမွာေတာ့ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြနဲ႔ မူစလင္ေတြဟာ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ အတူယွဥ္တြဲ ေနထိုင္ခဲ့ၾကတဲ့ အစဥ္အလာေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္လုိ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ အစၥလာမ္သာသနာေရးအဖြဲ႔ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဟာဂ်ီ ဦးေအးလြင္က အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ၀ါရွင္တန္ၿမိဳ႕ေတာ္အေျခစိုက္ USIP ၿငိမ္းခ်မ္းေရးသုေတသနအဖြဲ႔ အစည္းအေ၀းပြဲတစ္ခုမွာ ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဟာဂ်ီဦးေအးလြင္ကို ဗီြအုိေအဌာနမွဴး ဦးသန္းလြင္ထြန္းက ေတြ႔ဆံု ေမးျမန္းထားပါတယ္။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ သမုိင္းေၾကာင္းမွာလည္း ဗုဒၶဘာသာနဲ႔ အစၥလာမ္ဘာသာတုိ႔က ၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္း ယွဥ္တြဲၿပီးေနခဲ့ၾကတယ္။ လူေတြအေနနဲ႔ ပုဂၢိဳလ္ေရးအရ ခိုက္ရန္ျဖစ္တာေလးေတြကေတာ့ ရွိတာေပါ့။ သို႔ေသာ္ ဘာသာတရားအေနနဲ႔က လံုးဝမရွိဘူး။ လတ္တေလာ ျဖစ္လာတဲ့ကိစၥရပ္မွာဆုိလို႔ရွိရင္ မိတီၳလာမွာဆိုရင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြက မူစလင္ေတြကို အသက္ေတြ ကယ္ခဲ့တာရွိတယ္။ ေနာက္ ပဲခူးတုိင္းဖက္က နတ္တလင္းဖက္၊ ဇီးကုန္းဖက္မွာဆုိရင္ ဗုဒၶဘာသာအဘႀကီးတစ္ဦးက မူစလင္ (၁၅၀) ေလာက္ကို သူကကယ္တယ္။ ကယ္ၿပီးေတာ့ သူ႔အိမ္မွာ ေကၽြးေမြးထားတယ္။ ၿပီးေတာ့ ျပန္ပို႔တဲ့အခါမွာလည္း သူပို႔ေပးတယ္။ ၿပီးေတာ့ အဲဒီကုန္က်စရိတ္ေတြကိုလည္း ေပးတဲ့အခါမွာ သူက လံုးဝလက္မခံဘဲနဲ႔ သူကတခါတည္းကို သူမွာေတာင္ နည္းနည္းအႏၱရာယ္ရွိတယ္။ ပထမပိုင္းဆိုးတဲ့အခ်ိန္မွာ။ အဲဒီလို သူ႔အသက္အႏၱရာယ္ကိုေတာင္ ပမာမျပဳဘဲနဲ႔ ဗုဒၶဘာသာအမ်ဳိးသား သက္ႀကီးရြယ္အုိပါ။ က်ေနာ္တုိ႔က အဘလို႔ေခၚတယ္။ အဲဒီအဘႀကီးက မူစလင္ (၁၅၀) ကို သူ႔အသက္ကို ပမာမျပဳဘဲနဲ႔ ဒီလိုလုပ္တာဟာ က်ေနာ္တုိ႔အတြက္ အင္မတန္အားရစရာေကာင္းတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ ဒါေပမဲ့ ေနာက္ပိုင္း အခုရက္ပိုင္း ဒီရက္ပိုင္းေတြအတြင္းမွာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့အျဖစ္ေတြကို ႏိုင္ငံတကာသတင္းဌာနေတြ၊ ကမာၻ႔ျပင္ပက ၾကည့္တဲ့အခါၾကေတာ့ ဗုဒၶဘာသာ အမ်ားစုေနထိုင္တဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အနည္းစုျဖစ္တဲ့ မူစလင္ေတြ အသတ္ခံရတယ္၊ အိမ္ေတြမီးရႈိ ႔ခံရတယ္၊ ထြက္ေျပးေနၾကရတဲ့ဆိုတဲ့ သတင္းေတြကို အသားေပးေဖာ္ျပေနတာကို ေတြ႔ရတယ္။ အဲဒီအခါၾကေတာ့ ျပင္ပနားလည္းမႈအေနနဲ႔ကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဗုဒၶဘာသာအမ်ားစုဟာ မူစလင္ေတြကို မႀကိဳက္ၾကဘူး။ အထူးသျဖင့္ မူစလင္ေတြ ဘာသာေရးအရ နယ္ခ်ဲ ႔လာမွာ၊ ဘာသာေရးအရ တုိးပြားလာမွာကို စုိးရိမ္ေနၾကတယ္။ အလားတူပဲ ဗမာျပည္ထဲမွာ ဒီလို ဝါဒျဖန္႔မႈေလးေတြ ရွိေနတယ္။ အထူးသျဖင့္ မူစလင္တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ျမန္မာဗုဒၶဘာသာ အမ်ဳိးသမီးတစ္ဦးကိုယူလို႔ရွိရင္ ဆုေတာ္ေငြဘယ္ေလာက္ေပးမယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ဒါမွမဟုတ္ မူစလင္သာသနာေတာ္ကို ျပန္႔ပြားေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ၾကမလဲ။ စီးပြားေရးကုိ ျပန္႔ပြားေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ၾကပါဆိုတာေတြ ရွိေနတယ္။ အဲဒီလို လႈံေဆာ္မႈေတြ မူစလင္ဘက္က၊ အစၥလာမ္ဘာသာဝင္ေတြဘက္ကေန ဘာသာေရးကို ျပန္႔ပြားေအာင္ လုပ္တာေတြ မရွိဘူးလား။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ က်ေနာ္တုိ႔မွာ သာသနာကို ဖိတ္ေခၚမႈဆိုတာရွိတယ္။ သာသနာတိုင္းမွာ သာသနာျပဳဆိုတဲ့ လုပ္ငန္းရွိတယ္။ အစၥလာမ္ဘက္က ဖိတ္ေခၚမႈဆိုတာ အသိပညာနဲ႔ ဥာဏ္အလိမၼာမွာ သူတုိ႔ကို လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ခြင့္ေပးရမယ္။ က်မ္းျမတ္မွာ ဘယ္လိုေျပာထားသလဲဆုိရင္ အမွားနဲ႔အမွန္ကို အတိအက်ျပၿပီးၿပီ။ လက္ခံခ်င္လက္ခံ၊ ျငင္းဆန္ခ်င္ျငင္းဆန္ဆိုတဲ့ Freedom of Choice ကို ေပးထားပါတယ္။ သာသနာအတြင္းမွာလည္း အတင္းအၾကပ္ မလုပ္ရ။ No compulsion in religion ဆိုတဲ့ ပညတ္ေတာ္သည္ အဓၶမတင္မကဘဲနဲ႔ ျမဴးဆြယ္ၿပီးေတာ့ ေလာကီလာဘ္လာဘနဲ႔လည္း အလုပ္လုပ္ေနတာကို။ ဆိုလုိတာ လြတ္လပ္ေသာ စိတ္ဆႏၵနဲ႔ မိမိဟာမိမိ ေရြးခ်ယ္မွသာလွ်င္ ဒါဟာ သာသနာတစ္ခုရဲ ႔ စစ္မွန္ေသာအသိတရားကို ရရွိမယ္လို႔ အဲဒီလို သြင္သင္ခ်က္က ရွိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဒီစြပ္စြဲခ်က္မ်ားဟာ အေျခအျမစ္မရွိဘူးလို႔ ဒီလိုပဲ က်ေနာ္ ရိုးရိုးသားသား ယံုၾကည္ပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ အထူးသျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာဟာ ကမာၻ႔ႀကီးမားတဲ့ ဘာသာႀကီးေတြမွာပါတယ္ဆိုေပမယ့္ တျဖည္းျဖည္း ကြယ္ေပ်ာက္လာေနတဲ့ ဘာသာတစ္ခုအျဖစ္လည္း လူေတြက စိုးရိမ္တာလည္း ရွိၾကပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ဘာသာစၿပီး ထြန္းကားခဲ့တဲ့ အိႏိၵယတိုင္းမွာဆိုလို႔ရွိရင္ အနည္းစု ျဖစ္လာတယ္။ အလားတူပဲ ဗုဒၶဘာသာ ကြယ္ေပ်ာက္သြားတဲ့ ေနရာေတြလည္း ရွိခဲ့တယ္ဆိုေတာ့ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြအေနနဲ႔ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ပညာတတ္အသိုင္းအဝိုင္း၊ အျမင္က်ယ္တဲ့ အသိုင္းအဝိုင္းမွာေတာင္ တခ်ဳိ ႔က ဘာသာကို ကိုးကြယ္ရံုနဲ႔ မလံုေလာက္ဘူး၊ ယံုၾကည္ရံုနဲ႔ မလံုေလာက္ဘူး၊ ကာကြယ္ရမယ္ဆုိတဲ့ စကားမ်ဳိးေတြ ရွိလာတယ္။ ရွိပါတယ္ဆိုေတာ့ ဒီလုိ စိုးရိမ္ခ်က္ေတြနဲ႔ သူတုိ႔ ဘာသာတရားကို ကာကြယ္ဖို႔ လႈံေဆာ္ေနတာေတြဟာ မွ်တမႈ ရွိရဲ ႔လား၊ တရားမႈရွိရဲ ႔လားလို႔ ယူဆသလား။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ က်ေနာ္ ေျပာခ်င္တာက half truth တပိုင္းတစ မွန္တဲ့ဟာေတြက အင္မတန္ အႏၱရာယ္မ်ားပါတယ္။ ဗုဒၶသာသနာဟာ အင္မတန္ အဆင့္ျမင့္တဲ့ သာသနာတစ္ခု၊ ဥာဏ္အႀကီးဆံုး၊ ဥာဏ္လြမ္းမိုးတဲ့ သာသနာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ လူတုိင္း နားလည္းႏိုင္ခဲ့တာေတာ့ အမွန္ပဲ။ သုိ႔ေသာ္လည္း စစ္မွန္ေသာ ဗုဒၶသာသနာဟာ ကြယ္ေပ်ာက္ဖို႔ဆုိတဲ့ အေၾကာင္းတရားဟာ မရွိဘူး။ အဲဒီေတာ့ အရည္အတြက္ထက္ အရည္အခ်င္းက ပိုၿပီးေတာ့ အေရးႀကီးပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္မို႔ ဘယ္သာသနာ ဘယ္ယံုၾကည္ခ်က္ကိုမွ ဘယ္တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကမွ အတင္းအဓမၼျဖစ္ေစ၊ ဒါမွမဟုတ္ ျမဴးဆြယ္ေခ်ာ့ျမဴးပင္ျဖစ္ေစ ဒါဟာ ကြယ္ေပ်ာက္လုိ႔လုပ္လုိ႔ကို မရပါဘူး။ ယံုၾကည္မႈဆိုတာ ဘယ္ယံုၾကည္မႈပဲျဖစ္ျဖစ္ ဗုဒၶသာသနာမွ မဟုတ္ပါဘူး ဒီလို လုပ္လို႔မရပါဘူး။ အဲဒီေတာ့ မိမိသာသနာဝင္မ်ားဟာ ကိုယ့္သာသနာကို ရွင္သန္ႀကီးထြားဖို႔အတြက္ အေၾကာင္းအရင္း root cause ေတြကို ရွာရမယ္။ သာသနာကို ဘယ္လိုတည္တန္႔ေအာင္၊ ခိုင္ၿမဲေအာင္ လုပ္ဖို႔လုိအပ္တယ္ဆိုတာ ဗုဒၶလက္ထက္က သာဓကေတြရွိတယ္။ ဗုဒၶရဲ ႔ သာဝကေတြရဲ ႔ သာဓကေတြရွိတယ္။ သမုိင္းတေလွ်ာက္မွာ ထြန္းကားခဲ့တဲ့ သာသနာျပဳ မင္းေကာင္းမင္းျမတ္ေတြရဲ ႔ အစဥ္အလာေတြရွိတယ္။ အဲဒီ ေကာင္းျမတ္ေသာ အျပဳသေဘာေဆာင္ေသာ၊ ဗုဒၶနည္းက် ေမတၱာတရားေပၚမွာ အေျခခံေသာ သာသနာျပဳလုပ္ငန္းနဲ႔ သာသနာကို ျပန္လည္ရွင္သန္ေအာင္ လုပ္ႏိုင္တယ္လို႔ က်ေနာ္ ဒီလုိထင္ပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ အခု ေနာက္ဆံုးျဖစ္ေနတဲ့ မိတၳီလာမွာျဖစ္ခဲ့တဲ့ အျဖစ္နဲ႔ ရခုိင္ဘက္မွာျဖစ္တဲ့ အျဖစ္ေတြဆိုရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရအေနနဲ႔ ဒါဟာ ဘာသာေရးပဋိပကၡ မဟုတ္ဘူး။ လူ႔အသိုင္းအဝိုင္းၾကားထဲမွာ တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ ခိုက္ရန္နားလည္းမႈလႊဲမွားၿပီး ခုိက္ရန္ျဖစ္ပြားတဲ့ အျဖစ္မ်ဳိးျဖစ္တယ္လို႔ ပံုေဖာ္ဖုိ႔ ေတာ္ေတာ္ေလး ႀကိဳးစားၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ မိတၳီလာ အေရးကိစၥမွာ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ လူထုရဲ ႔ၾကားထဲမွာ ဒါဟာ ဘာသာေရးပဋိပကၡပံုစံမ်ဳိး ေျပာဆိုလာၾကတာ၊ ျမင္ေနၾကတာေတြရွိတယ္။ အလားတူပဲ ဒီမတုိင္ခင္မွာ ဆိုလို႔ရွိရင္ ထင္ရွားတဲ့ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြတခ်ဳိ ႔ကအစ အစၥလာမ္ဆန္႔က်င္ေရးတရားေတြ ေျပာင္းေျပာင္းတင္းတင္း ေဟာေျပာလာတယ္။ လႈံေဆာ္လာေတြ႔ရတယ္။ အစိုးရအေနနဲ႔ ဒါဟာ ဘာသာေရးပဋိပကၡ မဟုတ္ပါဘူးဆိုတဲ့ ျငင္းဆိုေနတဲ့ၾကားထဲကေန ဒီလို ဘာသာေရးအရ လႈံေဆာ္တဲ့ မုန္းတီးမႈတရားေတြ လႈံေဆာ္ေနတဲ့သူေတြကို ဘာေၾကာင့္မို႔ ထိထိေရာက္ေရာက္ မတားဆီးႏိုင္ရေသးတာလဲ။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ အဲဒီအေျဖကို က်ေနာ္ေျပာရမယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ေတာ့ ျပႆနာ (၂) ခုကို conflict resolution မွာ ခ်ဥ္းကပ္တဲ့ပုံစံေလးေတြ ရွိပါတယ္။ ဖမ္းဆီး၊ ဖိႏိွပ္ဟန္႔တားနည္းထက္ဆရင္ အသိပညာနဲ႔ ပရိယာရ္နဲ႔ ဒီလို လြဲမွားတဲ့အယူအဆ ရွိတာေတြကို တျဖည္းျဖည္း အဲဒီ လြဲမွားတဲ့အယူအဆေတြ မျပန္႔ပြားေအာင္လုပ္ေသာ ခ်ဥ္းကပ္နည္းေတြနဲ႔ လုပ္လို႔ရပါတယ္။ ဥပမာဆိုလို႔ရွိရင္ ဖမ္းလိုက္ဆီးလိုက္တယ္ဆိုရင္ အဲဒီ ပုဂၢိဳလ္ဟာ ေန႔ခ်င္းညခ်င္း သူရဲေကာင္းတစ္ဦး ျဖစ္သြားလိမ့္မယ္။ အဲဒီ မိမိလိုခ်င္တဲ့ ရလဒ္ရဲ ႔ ဆုိးက်ဳိးအဓိပၸါယ္ေတြ ထြက္သြားႏိုင္တယ္။ အဲဒါ အင္မတန္ကို ပရိယာရ္ႂကြယ္ဝစြာျဖင့္၊ ႏူးညံ့သိမ့္ေမြ႔စြာျဖင့္ ကိုင္တြယ္ၿပီးေတာ့ အရင္းအျမစ္ အေၾကာင္းတရားကို ကိုင္တြယ္ၿပီးေတာ့ ဒီလိုမတရား ျဖန္႔ခ်ီထားတဲ့ အဓမၼအယူဝါဒေတြကိုလည္းပဲ ေျဖရွင္းတဲ့နည္းနဲ႔ ေျဖရွင္းၿပီးေတာ့ အမ်ားျပည္သူရဲ ႔ ေထာက္ခံမႈမရေအာင္ လုပ္ျခင္းအားျဖင့္ ဒီကိစၥရပ္တန္႔သြားမယ္လို႔ သူတုိ႔ထင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဒီလိုနည္းလမ္းကို လုပ္ေနတယ္လို႔ အဲဒီလို ယံုၾကည္ပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ ဒီအခုျဖစ္ခဲ့တဲ့ အေျခအေနေတြမွာက ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ခန္႔မွန္းေျခေတြနဲ႔ ေျပာၾကတာေပါ့ေနာ္။ အခုဆိုလို႔ရွိရင္ ဘာသာေရးပဋိပကၡျဖစ္ေအာင္ တမင္လံႈေဆာ္ေနတဲ့ လူစု၊ လႈံေဆာ္ေနတဲ့ အသိုင္းအဝိုင္းေတြ ရွိေနတယ္ေပါ့။ အဲဒီ အသိုင္းအဝိုင္းက ဘယ္သူေတြမ်ားျဖစ္ႏုိင္မယ္လို႔ ယူဆပါသလဲ။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ တမင္တကာ လႈံေဆာ္တယ္ဆိုတာကေတာ့ ေသခ်ာေပါက္ပဲ။ အခုန ဦးသန္းလြင္ထြန္း ေျပာထားသလို ဘာသာေရးပဋိပကၡ အသြင္သ႑ာန္ျဖစ္ေအာင္ကို စနစ္တက်ဖန္တီးမႈ ရွိတယ္ဆိုတာလည္း ေသခ်ာပါတယ္။ အဲဒါကိုလည္း အစိုးရကအပါအဝင္၊ အဖြဲ႔အစည္းေပါင္းစံုကလည္း လက္ခံထားတာေတြ ရွိပါတယ္။ အဲဒါက ဘယ္သူေတြျဖစ္မလဲဆိုရင္ မိမိရဲ ႔ ကိုယ္က်ဳိးစီးပြားအတြက္ ဘာသာေရးကို အသံုးခ်တာ၊ ႏိုင္ငံေရးလည္း ပါႏိုင္တယ္။ စီးပြားေရးလည္း ပါႏိုင္တယ္။ ပုဂၢိဳလ္ေရးလည္း ပါႏိုင္တယ္။ က်ေနာ္ စကားတစ္ခုသံုးထားတယ္ unholy alliances မသူေတာ္ေတြအခ်င္းခ်င္း ပူးေပါင္းၿပီးတဲ့အခါမွာ ဘာသာတရားကို hijack အႏုၾကမ္းစီးၿပီးတဲ့အခါမွာ ႏိုင္ငံေရးစကားနဲ႔ ေျပာရရင္ေတာ့ စံနက္တံအျဖစ္နဲ႔ ေဖာက္ခြဲဖို႔ အသံုးခ်ၾကတဲ့လူေတြ စုေပါင္းၿပီလုပ္တယ္လို႔ က်ေနာ္ ဒီလုိထင္ပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ လူ႔အခြင့္အေရးကိုယ္စလွယ္ ေသာမတ္စ္ အိုေဟ ကင္တားနား ကေတာ့ ဒီျဖစ္ရပ္ေတြရဲ ႔ ေနာက္ကြယ္မွာ အစိုးရရဲ ႔ ပေယာဂလည္း ပါတယ္လို႔ စြပ္စြဲပါတယ္။ ေျပာပါတယ္။ အဲဒါကို အစိုးရဘက္က ခါးခါးသီးသီး ျငင္းပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြအရဆိုလို႔ရွိရင္ အာဏာပိုင္ေတြအေနနဲ႔ ထိထိေရာက္ေရာက္ ျဖန္းေျဖရမယ္၊ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ၿပီးေတာ့ ထိန္းသိမ္းေပးရမယ့္ အေျခအေနေတြမွာ ခ်က္ခ်င္းထိထိေရာက္ေရာက္ မလုပ္ႏုိင္တာေတြ၊ မလုပ္ခဲ့တာေတြရွိတယ္။ အလားတူပဲ အေစာက ဦးေအးလြင္ ေျပာသလို ပရိယာရ္တမ်ဳိးနဲ႔ ထိန္းသိမ္းေနတာ ျဖစ္တယ္ဆိုေပမယ့္လည္း လက္ေတြ႔အားျဖင့္ ဖမ္းဆီးတဲ့၊ အေရးယူတဲ့၊ တားဆီးမႈေတြဟာ နည္းပါးေနေသးတာကို ေတြ႔ရတယ္။ အဲဒါနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အစိုးရရဲ ႔ ဘာေၾကာင့္မို႔ ဒီလို ထိထိေရာက္ေရာက္ အေရးမယူမႈေတြ ဘာေၾကာင့္ မလုပ္ႏုိင္ေသးတာလဲဆိုတာကို နည္းနည္းေလး ထပ္ရွင္းျပပါ။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ လက္ေတြ႔ထိန္းသိမ္းတဲ့ လံုၿခံဳေရးဝန္ထမ္းမ်ားရဲ ႔ အားနည္းခ်က္ရွိတယ္ဆိုတာ သမၼတႀကီးက သေဘာေပါက္ပံုရတယ္။ သူ႔ရဲ ႔ မိန္႔ခြန္းထဲမွာ ရဲအဖြဲ႔ဝင္မ်ားဟာ ရဲရဲတင္းတင္း သတၱိရွိရွိလုပ္ပါလို႔ နိုင္ငံဥေသွ်ာင္တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ထည့္ေျပာလိုက္ျခင္းအားျဖင့္ အခုန ဦးသန္းလြင္ထြန္း ေျပာတဲ့စကားကမွန္တယ္။ တကယ့္ေနရာမွာ လက္ေတြ႔မ်က္ေတြ႔ ေရာက္ေနတဲ့ လံုၿခံဳေရးဝန္ထမ္းမ်ားရဲ ႔ ကိုင္တြယ္မႈကေတာ့ အင္မတန္ကို လိုအပ္ခ်က္ရွိတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ေဒသခံအုပ္ခ်ဳပ္ေရး နယ္ပယ္မွာလည္း ဘယ္လိုအေၾကာင္းေၾကာင့္ေတြလို႔ေတာ့ မရွင္းဘူး၊ လိုအပ္ခ်က္ အမ်ားႀကီးရွိတာကို ေတြ႔ရတယ္။ အကယ္၍မ်ား ခ်က္ခ်င္း ဒီကိစၥရပ္ကို အေၾကာင္းကိုသတ္ရင္ အက်ဳိးရတယ္ဆိုသလို ခ်က္ခ်င္းထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရင္ ဒီေလာက္အထိ ျဖစ္လာႏိုင္စရာ အေၾကာင္းမရွိပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ဥပေဒ စိုးမုိးမႈက လုိအပ္ပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ အခုေလာေလာဆယ္ေကာ အေျခအေနက ထိန္းခ်ဳပ္ထားႏိုင္ၿပီ။ အေျခအေနက တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ေျပလည္သြားမယ္လုိ႔ ထင္သလား။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ အခုေလာေလာဆယ္ေတာ့ လံုၿခံဳေရးကို အားတင္းၿပီးေတာ့ ဥပေဒ စိုးမိုးေရးအေရးႀကီးတယ္ဆိုတာကို ေျပာလာတဲ့အခါမွာ ေတာ္ေတာ္ေလးေတာ့ အေပၚယံမွာေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလး သက္ေတာင့္သက္သာ ရွိေနတယ္။ သို႔ေသာ္ က်ေနာ္တုိ႔က လူေတြရဲ ႔ စိတ္ကို အခုနေျပာတဲ့ ယံုၾကည္မႈ တည္ေဆာက္ရမယ္၊ တေယာက္နဲ႔တေယာက္ စိတ္မခ်ျဖစ္ေနတဲ့ ကိစၥေတြ။ အဲဒါေတြကို ေျပေပ်ာက္ေအာင္လုပ္မွ လံုၿခံဳစိတ္ခ်ရမူ ျဖစ္လိမ့္မယ္။ အဲဒီလို သံသယျဖစ္စရာအခ်က္ေတြကလည္း ရွိေနစဲျဖစ္တယ္။ ဆိုေတာ့ အဲဒါေလးေတြကိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ကိုင္တြယ္ဖို႔ လိုအပ္ပါေသးတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ မီဒီယာေတြရဲ ႔ အခန္းက႑နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အခုေနာက္ပိုင္း ျဖစ္ေနတဲ့ အေျခအေနေတြအေပၚ မီဒီယာေတြရဲ ႔ သတင္းေဖာ္ျပမႈ၊ ေျပာဆိုေဆြးေႏြးမႈ၊ မီဒီယာေတြေပၚမွာ ေျပာဆိုေဆြးေႏြးမႈေတြက မွ်တတယ္လို႔ ယူဆပါသလား။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ က်ေနာ္ထင္တယ္ ရခုိင္အေရးအခင္းေနာက္ပိုင္း၊ မိတီၳလာ အေရးအခင္းတင္ျပမႈမွာ က်ေနာ္ အံ့ၾသေလာက္ေအာင္ မီဒီယာမ်ားကို ခ်ီးေတာင္ခ်ီးက်ဴးရမယ္။ စတုတၳမ႑ိဳင္အေနနဲ႔ ေတာ္ေတာ္ တာဝန္သိတယ္လို႔ က်ေနာ္ထင္တယ္။ တခ်ဳိ ႔ မီဒီယာေတြဆိုရင္ က်ေနာ္ နံမည္ေတာ့ ထုတ္မေျပာဘူး။ ဒီ အစၥလာမ္ကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္တယ့္၊ ရခိုင္ကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္တယ့္ေနရာမွာ ေတာ္ေတာ္ေလးကို တဖက္ေစာင္းႏွင္း ေရးၾကတဲ့ မီဒီယာေတြေတာင္ ေတာ္ေတာ္ေလးကို မွ်မွ်တတနဲ႔ အေျခအေနမွန္ကို ေရးလာတာ ေတြ႔ရတဲ့အတြက္ အဆိုးထဲက အေကာင္းအျဖစ္နဲ႔ က်ေနာ္ေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလးကို မီဒီယာရဲ ႔ ၊ စတုတၳမ႑ိဳင္ရဲ ႔ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားကို ခ်ီးက်ဴးဂုဏ္ျပဳပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ ေရရွည္အားျဖင့္ အလားတူကိစၥမ်ဳိးကို ထပ္ၿပီးမေပၚႏိုင္ေအာင္ ဆိုလို႔ရွိရင္ ဘယ္လိုအခ်က္မ်ဳိးေတြ လုပ္သြားဖို႔ လိုမယ္ထင္လဲ။ အထူးသျဖင့္ အခုဆိုလို႔ရွိရင္ မိတၳီလာမွာဆုိရင္ မူစလင္ထဲမွာ သူတုိ႔အိုးအိမ္ေတြကို စြန္႔ခြါထြက္ေျပးၾကတဲ့ လူေတြက အခု စခန္းေတြမွာပဲ ေနေနၾကရတယ္။ ကို္ယ့္အိမ္ကိုယ့္ရြာကို မျပန္ႏိုင္ၾကေသးဘူး။ ေျပာဆိုေဆြးေႏြးေနၾကတဲ့ အထဲမွာ သီးသန္႔သက္သက္ႀကီး ထားၾကမယ္ဆိုတဲ့ စကားေတြလည္း ပါေနတယ္ဆိုေတာ့ ဒါေတြဟာ ေရရွည္ပဋိပကၡ ေျဖရွင္းဖို႔အတြက္ တကယ္တမ္းၾကလို႔ရွိရင္ အလားအလာေကာင္းတဲ့ အခ်က္ေတြလို႔ ယူဆသလား။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ လံုးဝ မဟုတ္ပါဘူး။ အခုနေျပာတဲ့ မိတီၳလာကိစၥမွာ ဆိုလိုရွိရင္ သမၼတႀကီး၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၊ သူရဦးေရႊမန္း (၃) ေယာက္ ပူးေပါင္းၿပီးထုတ္တဲ့ ေၾကညာခ်က္ထဲမွာ ကိုယ့္ေနရာ ကိုယ္ျပန္ေရာက္ေရးဆိုတဲ့အခ်က္က အတိအလင္းပါတယ္။ ဒါကေတာ့ မျဖစ္မေန သူတုိ႔လုပ္ၾကရမယ့္ ကိစၥတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ ေရရွည္အေနနဲ႔ကေတာ့ အခုန ေျပာသလို လႊဲမွားေသာ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို က်ေနာ္တို႔က မွန္ကန္ေသာသတင္း အခ်က္အလက္ေတြနဲ႔ အစားထုိးေပးရမယ္။ အဲဒီမွာ ဗုဒၶတရားေတာ္အရ ဗုဒၶဘာသာလူမ်ားစုကို ကာလမသုတ္အတုိင္း ကိုယ့္ဆရာ ေျပာတာလည္း မယံုနဲ႔၊ ကိုယ့္က်မ္းမွာပါလည္း မယံုနဲ႔၊ အစဥ္အလာလည္း မယံုနဲ႔၊ ဟုတ္မဟုတ္ကို စမ္းစစ္ပါ။ အဲဒီေတာ့ information ကို correct assessment မွန္ကန္စြာ သံုးသပ္ၿပီးေတာ့မွ က်ေနာ္တုိ႔ လုပ္မယ္ဆိုရင္ ဒီလုိ မသမာသူမ်ားရဲ ႔ ေသြးထုိးေျခထိုး လႈံေဆာ္မႈမ်ားဟာ ေအာင္ျမင္မႈ ရမွာမဟုတ္ဘူးလို႔ က်ေနာ္ထင္ပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံ အစၥလာမ္သာသနာေရးအဖြဲ႔ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဟာဂ်ီ ဦးေအးလြင္ ကို ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခဲ့တာပါ။

ဟာဂ်ီ ဦးေအးလြင္

ဦးသန္းလြင္ထြန္း

05.05.2013

ဒီတပတ္ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီေရးရာ ေဆြးေႏြးခန္းမွာ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြနဲ႔ မူစလင္ေတြအၾကား ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ပဋိပကၡေတြဟာ လက္ရွိမွာ ဘာသာေရးအသြင္ေဆာင္ေနေပမဲ့ တကယ္တမ္းမွာေတာ့ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြနဲ႔ မူစလင္ေတြဟာ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ အတူယွဥ္တြဲ ေနထိုင္ခဲ့ၾကတဲ့ အစဥ္အလာေတြ ရွိခဲ့ပါတယ္လုိ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ အစၥလာမ္သာသနာေရးအဖြဲ႔ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဟာဂ်ီ ဦးေအးလြင္က အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ၀ါရွင္တန္ၿမိဳ႕ေတာ္အေျခစိုက္ USIP ၿငိမ္းခ်မ္းေရးသုေတသနအဖြဲ႔ အစည္းအေ၀းပြဲတစ္ခုမွာ ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဟာဂ်ီဦးေအးလြင္ကို ဗီြအုိေအဌာနမွဴး ဦးသန္းလြင္ထြန္းက ေတြ႔ဆံု ေမးျမန္းထားပါတယ္။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ သမုိင္းေၾကာင္းမွာလည္း ဗုဒၶဘာသာနဲ႔ အစၥလာမ္ဘာသာတုိ႔က ၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္း ယွဥ္တြဲၿပီးေနခဲ့ၾကတယ္။ လူေတြအေနနဲ႔ ပုဂၢိဳလ္ေရးအရ ခိုက္ရန္ျဖစ္တာေလးေတြကေတာ့ ရွိတာေပါ့။ သို႔ေသာ္ ဘာသာတရားအေနနဲ႔က လံုးဝမရွိဘူး။ လတ္တေလာ ျဖစ္လာတဲ့ကိစၥရပ္မွာဆုိလို႔ရွိရင္ မိတီၳလာမွာဆိုရင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြက မူစလင္ေတြကို အသက္ေတြ ကယ္ခဲ့တာရွိတယ္။ ေနာက္ ပဲခူးတုိင္းဖက္က နတ္တလင္းဖက္၊ ဇီးကုန္းဖက္မွာဆုိရင္ ဗုဒၶဘာသာအဘႀကီးတစ္ဦးက မူစလင္ (၁၅၀) ေလာက္ကို သူကကယ္တယ္။ ကယ္ၿပီးေတာ့ သူ႔အိမ္မွာ ေကၽြးေမြးထားတယ္။ ၿပီးေတာ့ ျပန္ပို႔တဲ့အခါမွာလည္း သူပို႔ေပးတယ္။ ၿပီးေတာ့ အဲဒီကုန္က်စရိတ္ေတြကိုလည္း ေပးတဲ့အခါမွာ သူက လံုးဝလက္မခံဘဲနဲ႔ သူကတခါတည္းကို သူမွာေတာင္ နည္းနည္းအႏၱရာယ္ရွိတယ္။ ပထမပိုင္းဆိုးတဲ့အခ်ိန္မွာ။ အဲဒီလို သူ႔အသက္အႏၱရာယ္ကိုေတာင္ ပမာမျပဳဘဲနဲ႔ ဗုဒၶဘာသာအမ်ဳိးသား သက္ႀကီးရြယ္အုိပါ။ က်ေနာ္တုိ႔က အဘလို႔ေခၚတယ္။ အဲဒီအဘႀကီးက မူစလင္ (၁၅၀) ကို သူ႔အသက္ကို ပမာမျပဳဘဲနဲ႔ ဒီလိုလုပ္တာဟာ က်ေနာ္တုိ႔အတြက္ အင္မတန္အားရစရာေကာင္းတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ ဒါေပမဲ့ ေနာက္ပိုင္း အခုရက္ပိုင္း ဒီရက္ပိုင္းေတြအတြင္းမွာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့အျဖစ္ေတြကို ႏိုင္ငံတကာသတင္းဌာနေတြ၊ ကမာၻ႔ျပင္ပက ၾကည့္တဲ့အခါၾကေတာ့ ဗုဒၶဘာသာ အမ်ားစုေနထိုင္တဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အနည္းစုျဖစ္တဲ့ မူစလင္ေတြ အသတ္ခံရတယ္၊ အိမ္ေတြမီးရႈိ ႔ခံရတယ္၊ ထြက္ေျပးေနၾကရတဲ့ဆိုတဲ့ သတင္းေတြကို အသားေပးေဖာ္ျပေနတာကို ေတြ႔ရတယ္။ အဲဒီအခါၾကေတာ့ ျပင္ပနားလည္းမႈအေနနဲ႔ကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဗုဒၶဘာသာအမ်ားစုဟာ မူစလင္ေတြကို မႀကိဳက္ၾကဘူး။ အထူးသျဖင့္ မူစလင္ေတြ ဘာသာေရးအရ နယ္ခ်ဲ ႔လာမွာ၊ ဘာသာေရးအရ တုိးပြားလာမွာကို စုိးရိမ္ေနၾကတယ္။ အလားတူပဲ ဗမာျပည္ထဲမွာ ဒီလို ဝါဒျဖန္႔မႈေလးေတြ ရွိေနတယ္။ အထူးသျဖင့္ မူစလင္တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ျမန္မာဗုဒၶဘာသာ အမ်ဳိးသမီးတစ္ဦးကိုယူလို႔ရွိရင္ ဆုေတာ္ေငြဘယ္ေလာက္ေပးမယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ဒါမွမဟုတ္ မူစလင္သာသနာေတာ္ကို ျပန္႔ပြားေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ၾကမလဲ။ စီးပြားေရးကုိ ျပန္႔ပြားေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ၾကပါဆိုတာေတြ ရွိေနတယ္။ အဲဒီလို လႈံေဆာ္မႈေတြ မူစလင္ဘက္က၊ အစၥလာမ္ဘာသာဝင္ေတြဘက္ကေန ဘာသာေရးကို ျပန္႔ပြားေအာင္ လုပ္တာေတြ မရွိဘူးလား။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ က်ေနာ္တုိ႔မွာ သာသနာကို ဖိတ္ေခၚမႈဆိုတာရွိတယ္။ သာသနာတိုင္းမွာ သာသနာျပဳဆိုတဲ့ လုပ္ငန္းရွိတယ္။ အစၥလာမ္ဘက္က ဖိတ္ေခၚမႈဆိုတာ အသိပညာနဲ႔ ဥာဏ္အလိမၼာမွာ သူတုိ႔ကို လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ခြင့္ေပးရမယ္။ က်မ္းျမတ္မွာ ဘယ္လိုေျပာထားသလဲဆုိရင္ အမွားနဲ႔အမွန္ကို အတိအက်ျပၿပီးၿပီ။ လက္ခံခ်င္လက္ခံ၊ ျငင္းဆန္ခ်င္ျငင္းဆန္ဆိုတဲ့ Freedom of Choice ကို ေပးထားပါတယ္။ သာသနာအတြင္းမွာလည္း အတင္းအၾကပ္ မလုပ္ရ။ No compulsion in religion ဆိုတဲ့ ပညတ္ေတာ္သည္ အဓၶမတင္မကဘဲနဲ႔ ျမဴးဆြယ္ၿပီးေတာ့ ေလာကီလာဘ္လာဘနဲ႔လည္း အလုပ္လုပ္ေနတာကို။ ဆိုလုိတာ လြတ္လပ္ေသာ စိတ္ဆႏၵနဲ႔ မိမိဟာမိမိ ေရြးခ်ယ္မွသာလွ်င္ ဒါဟာ သာသနာတစ္ခုရဲ ႔ စစ္မွန္ေသာအသိတရားကို ရရွိမယ္လို႔ အဲဒီလို သြင္သင္ခ်က္က ရွိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဒီစြပ္စြဲခ်က္မ်ားဟာ အေျခအျမစ္မရွိဘူးလို႔ ဒီလိုပဲ က်ေနာ္ ရိုးရိုးသားသား ယံုၾကည္ပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ အထူးသျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာဟာ ကမာၻ႔ႀကီးမားတဲ့ ဘာသာႀကီးေတြမွာပါတယ္ဆိုေပမယ့္ တျဖည္းျဖည္း ကြယ္ေပ်ာက္လာေနတဲ့ ဘာသာတစ္ခုအျဖစ္လည္း လူေတြက စိုးရိမ္တာလည္း ရွိၾကပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ဘာသာစၿပီး ထြန္းကားခဲ့တဲ့ အိႏိၵယတိုင္းမွာဆိုလို႔ရွိရင္ အနည္းစု ျဖစ္လာတယ္။ အလားတူပဲ ဗုဒၶဘာသာ ကြယ္ေပ်ာက္သြားတဲ့ ေနရာေတြလည္း ရွိခဲ့တယ္ဆိုေတာ့ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြအေနနဲ႔ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ပညာတတ္အသိုင္းအဝိုင္း၊ အျမင္က်ယ္တဲ့ အသိုင္းအဝိုင္းမွာေတာင္ တခ်ဳိ ႔က ဘာသာကို ကိုးကြယ္ရံုနဲ႔ မလံုေလာက္ဘူး၊ ယံုၾကည္ရံုနဲ႔ မလံုေလာက္ဘူး၊ ကာကြယ္ရမယ္ဆုိတဲ့ စကားမ်ဳိးေတြ ရွိလာတယ္။ ရွိပါတယ္ဆိုေတာ့ ဒီလုိ စိုးရိမ္ခ်က္ေတြနဲ႔ သူတုိ႔ ဘာသာတရားကို ကာကြယ္ဖို႔ လႈံေဆာ္ေနတာေတြဟာ မွ်တမႈ ရွိရဲ ႔လား၊ တရားမႈရွိရဲ ႔လားလို႔ ယူဆသလား။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ က်ေနာ္ ေျပာခ်င္တာက half truth တပိုင္းတစ မွန္တဲ့ဟာေတြက အင္မတန္ အႏၱရာယ္မ်ားပါတယ္။ ဗုဒၶသာသနာဟာ အင္မတန္ အဆင့္ျမင့္တဲ့ သာသနာတစ္ခု၊ ဥာဏ္အႀကီးဆံုး၊ ဥာဏ္လြမ္းမိုးတဲ့ သာသနာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ လူတုိင္း နားလည္းႏိုင္ခဲ့တာေတာ့ အမွန္ပဲ။ သုိ႔ေသာ္လည္း စစ္မွန္ေသာ ဗုဒၶသာသနာဟာ ကြယ္ေပ်ာက္ဖို႔ဆုိတဲ့ အေၾကာင္းတရားဟာ မရွိဘူး။ အဲဒီေတာ့ အရည္အတြက္ထက္ အရည္အခ်င္းက ပိုၿပီးေတာ့ အေရးႀကီးပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္မို႔ ဘယ္သာသနာ ဘယ္ယံုၾကည္ခ်က္ကိုမွ ဘယ္တစ္ဦးတစ္ေယာက္ကမွ အတင္းအဓမၼျဖစ္ေစ၊ ဒါမွမဟုတ္ ျမဴးဆြယ္ေခ်ာ့ျမဴးပင္ျဖစ္ေစ ဒါဟာ ကြယ္ေပ်ာက္လုိ႔လုပ္လုိ႔ကို မရပါဘူး။ ယံုၾကည္မႈဆိုတာ ဘယ္ယံုၾကည္မႈပဲျဖစ္ျဖစ္ ဗုဒၶသာသနာမွ မဟုတ္ပါဘူး ဒီလို လုပ္လို႔မရပါဘူး။ အဲဒီေတာ့ မိမိသာသနာဝင္မ်ားဟာ ကိုယ့္သာသနာကို ရွင္သန္ႀကီးထြားဖို႔အတြက္ အေၾကာင္းအရင္း root cause ေတြကို ရွာရမယ္။ သာသနာကို ဘယ္လိုတည္တန္႔ေအာင္၊ ခိုင္ၿမဲေအာင္ လုပ္ဖို႔လုိအပ္တယ္ဆိုတာ ဗုဒၶလက္ထက္က သာဓကေတြရွိတယ္။ ဗုဒၶရဲ ႔ သာဝကေတြရဲ ႔ သာဓကေတြရွိတယ္။ သမုိင္းတေလွ်ာက္မွာ ထြန္းကားခဲ့တဲ့ သာသနာျပဳ မင္းေကာင္းမင္းျမတ္ေတြရဲ ႔ အစဥ္အလာေတြရွိတယ္။ အဲဒီ ေကာင္းျမတ္ေသာ အျပဳသေဘာေဆာင္ေသာ၊ ဗုဒၶနည္းက် ေမတၱာတရားေပၚမွာ အေျခခံေသာ သာသနာျပဳလုပ္ငန္းနဲ႔ သာသနာကို ျပန္လည္ရွင္သန္ေအာင္ လုပ္ႏိုင္တယ္လို႔ က်ေနာ္ ဒီလုိထင္ပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ အခု ေနာက္ဆံုးျဖစ္ေနတဲ့ မိတၳီလာမွာျဖစ္ခဲ့တဲ့ အျဖစ္နဲ႔ ရခုိင္ဘက္မွာျဖစ္တဲ့ အျဖစ္ေတြဆိုရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရအေနနဲ႔ ဒါဟာ ဘာသာေရးပဋိပကၡ မဟုတ္ဘူး။ လူ႔အသိုင္းအဝိုင္းၾကားထဲမွာ တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ ခိုက္ရန္နားလည္းမႈလႊဲမွားၿပီး ခုိက္ရန္ျဖစ္ပြားတဲ့ အျဖစ္မ်ဳိးျဖစ္တယ္လို႔ ပံုေဖာ္ဖုိ႔ ေတာ္ေတာ္ေလး ႀကိဳးစားၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ မိတၳီလာ အေရးကိစၥမွာ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ လူထုရဲ ႔ၾကားထဲမွာ ဒါဟာ ဘာသာေရးပဋိပကၡပံုစံမ်ဳိး ေျပာဆိုလာၾကတာ၊ ျမင္ေနၾကတာေတြရွိတယ္။ အလားတူပဲ ဒီမတုိင္ခင္မွာ ဆိုလို႔ရွိရင္ ထင္ရွားတဲ့ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြတခ်ဳိ ႔ကအစ အစၥလာမ္ဆန္႔က်င္ေရးတရားေတြ ေျပာင္းေျပာင္းတင္းတင္း ေဟာေျပာလာတယ္။ လႈံေဆာ္လာေတြ႔ရတယ္။ အစိုးရအေနနဲ႔ ဒါဟာ ဘာသာေရးပဋိပကၡ မဟုတ္ပါဘူးဆိုတဲ့ ျငင္းဆိုေနတဲ့ၾကားထဲကေန ဒီလို ဘာသာေရးအရ လႈံေဆာ္တဲ့ မုန္းတီးမႈတရားေတြ လႈံေဆာ္ေနတဲ့သူေတြကို ဘာေၾကာင့္မို႔ ထိထိေရာက္ေရာက္ မတားဆီးႏိုင္ရေသးတာလဲ။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ အဲဒီအေျဖကို က်ေနာ္ေျပာရမယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ေတာ့ ျပႆနာ (၂) ခုကို conflict resolution မွာ ခ်ဥ္းကပ္တဲ့ပုံစံေလးေတြ ရွိပါတယ္။ ဖမ္းဆီး၊ ဖိႏိွပ္ဟန္႔တားနည္းထက္ဆရင္ အသိပညာနဲ႔ ပရိယာရ္နဲ႔ ဒီလို လြဲမွားတဲ့အယူအဆ ရွိတာေတြကို တျဖည္းျဖည္း အဲဒီ လြဲမွားတဲ့အယူအဆေတြ မျပန္႔ပြားေအာင္လုပ္ေသာ ခ်ဥ္းကပ္နည္းေတြနဲ႔ လုပ္လို႔ရပါတယ္။ ဥပမာဆိုလို႔ရွိရင္ ဖမ္းလိုက္ဆီးလိုက္တယ္ဆိုရင္ အဲဒီ ပုဂၢိဳလ္ဟာ ေန႔ခ်င္းညခ်င္း သူရဲေကာင္းတစ္ဦး ျဖစ္သြားလိမ့္မယ္။ အဲဒီ မိမိလိုခ်င္တဲ့ ရလဒ္ရဲ ႔ ဆုိးက်ဳိးအဓိပၸါယ္ေတြ ထြက္သြားႏိုင္တယ္။ အဲဒါ အင္မတန္ကို ပရိယာရ္ႂကြယ္ဝစြာျဖင့္၊ ႏူးညံ့သိမ့္ေမြ႔စြာျဖင့္ ကိုင္တြယ္ၿပီးေတာ့ အရင္းအျမစ္ အေၾကာင္းတရားကို ကိုင္တြယ္ၿပီးေတာ့ ဒီလိုမတရား ျဖန္႔ခ်ီထားတဲ့ အဓမၼအယူဝါဒေတြကိုလည္းပဲ ေျဖရွင္းတဲ့နည္းနဲ႔ ေျဖရွင္းၿပီးေတာ့ အမ်ားျပည္သူရဲ ႔ ေထာက္ခံမႈမရေအာင္ လုပ္ျခင္းအားျဖင့္ ဒီကိစၥရပ္တန္႔သြားမယ္လို႔ သူတုိ႔ထင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဒီလိုနည္းလမ္းကို လုပ္ေနတယ္လို႔ အဲဒီလို ယံုၾကည္ပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ ဒီအခုျဖစ္ခဲ့တဲ့ အေျခအေနေတြမွာက ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ခန္႔မွန္းေျခေတြနဲ႔ ေျပာၾကတာေပါ့ေနာ္။ အခုဆိုလို႔ရွိရင္ ဘာသာေရးပဋိပကၡျဖစ္ေအာင္ တမင္လံႈေဆာ္ေနတဲ့ လူစု၊ လႈံေဆာ္ေနတဲ့ အသိုင္းအဝိုင္းေတြ ရွိေနတယ္ေပါ့။ အဲဒီ အသိုင္းအဝိုင္းက ဘယ္သူေတြမ်ားျဖစ္ႏုိင္မယ္လို႔ ယူဆပါသလဲ။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ တမင္တကာ လႈံေဆာ္တယ္ဆိုတာကေတာ့ ေသခ်ာေပါက္ပဲ။ အခုန ဦးသန္းလြင္ထြန္း ေျပာထားသလို ဘာသာေရးပဋိပကၡ အသြင္သ႑ာန္ျဖစ္ေအာင္ကို စနစ္တက်ဖန္တီးမႈ ရွိတယ္ဆိုတာလည္း ေသခ်ာပါတယ္။ အဲဒါကိုလည္း အစိုးရကအပါအဝင္၊ အဖြဲ႔အစည္းေပါင္းစံုကလည္း လက္ခံထားတာေတြ ရွိပါတယ္။ အဲဒါက ဘယ္သူေတြျဖစ္မလဲဆိုရင္ မိမိရဲ ႔ ကိုယ္က်ဳိးစီးပြားအတြက္ ဘာသာေရးကို အသံုးခ်တာ၊ ႏိုင္ငံေရးလည္း ပါႏိုင္တယ္။ စီးပြားေရးလည္း ပါႏိုင္တယ္။ ပုဂၢိဳလ္ေရးလည္း ပါႏိုင္တယ္။ က်ေနာ္ စကားတစ္ခုသံုးထားတယ္ unholy alliances မသူေတာ္ေတြအခ်င္းခ်င္း ပူးေပါင္းၿပီးတဲ့အခါမွာ ဘာသာတရားကို hijack အႏုၾကမ္းစီးၿပီးတဲ့အခါမွာ ႏိုင္ငံေရးစကားနဲ႔ ေျပာရရင္ေတာ့ စံနက္တံအျဖစ္နဲ႔ ေဖာက္ခြဲဖို႔ အသံုးခ်ၾကတဲ့လူေတြ စုေပါင္းၿပီလုပ္တယ္လို႔ က်ေနာ္ ဒီလုိထင္ပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ လူ႔အခြင့္အေရးကိုယ္စလွယ္ ေသာမတ္စ္ အိုေဟ ကင္တားနား ကေတာ့ ဒီျဖစ္ရပ္ေတြရဲ ႔ ေနာက္ကြယ္မွာ အစိုးရရဲ ႔ ပေယာဂလည္း ပါတယ္လို႔ စြပ္စြဲပါတယ္။ ေျပာပါတယ္။ အဲဒါကို အစိုးရဘက္က ခါးခါးသီးသီး ျငင္းပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြအရဆိုလို႔ရွိရင္ အာဏာပိုင္ေတြအေနနဲ႔ ထိထိေရာက္ေရာက္ ျဖန္းေျဖရမယ္၊ ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ၿပီးေတာ့ ထိန္းသိမ္းေပးရမယ့္ အေျခအေနေတြမွာ ခ်က္ခ်င္းထိထိေရာက္ေရာက္ မလုပ္ႏုိင္တာေတြ၊ မလုပ္ခဲ့တာေတြရွိတယ္။ အလားတူပဲ အေစာက ဦးေအးလြင္ ေျပာသလို ပရိယာရ္တမ်ဳိးနဲ႔ ထိန္းသိမ္းေနတာ ျဖစ္တယ္ဆိုေပမယ့္လည္း လက္ေတြ႔အားျဖင့္ ဖမ္းဆီးတဲ့၊ အေရးယူတဲ့၊ တားဆီးမႈေတြဟာ နည္းပါးေနေသးတာကို ေတြ႔ရတယ္။ အဲဒါနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အစိုးရရဲ ႔ ဘာေၾကာင့္မို႔ ဒီလို ထိထိေရာက္ေရာက္ အေရးမယူမႈေတြ ဘာေၾကာင့္ မလုပ္ႏုိင္ေသးတာလဲဆိုတာကို နည္းနည္းေလး ထပ္ရွင္းျပပါ။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ လက္ေတြ႔ထိန္းသိမ္းတဲ့ လံုၿခံဳေရးဝန္ထမ္းမ်ားရဲ ႔ အားနည္းခ်က္ရွိတယ္ဆိုတာ သမၼတႀကီးက သေဘာေပါက္ပံုရတယ္။ သူ႔ရဲ ႔ မိန္႔ခြန္းထဲမွာ ရဲအဖြဲ႔ဝင္မ်ားဟာ ရဲရဲတင္းတင္း သတၱိရွိရွိလုပ္ပါလို႔ နိုင္ငံဥေသွ်ာင္တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ထည့္ေျပာလိုက္ျခင္းအားျဖင့္ အခုန ဦးသန္းလြင္ထြန္း ေျပာတဲ့စကားကမွန္တယ္။ တကယ့္ေနရာမွာ လက္ေတြ႔မ်က္ေတြ႔ ေရာက္ေနတဲ့ လံုၿခံဳေရးဝန္ထမ္းမ်ားရဲ ႔ ကိုင္တြယ္မႈကေတာ့ အင္မတန္ကို လိုအပ္ခ်က္ရွိတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ေဒသခံအုပ္ခ်ဳပ္ေရး နယ္ပယ္မွာလည္း ဘယ္လိုအေၾကာင္းေၾကာင့္ေတြလို႔ေတာ့ မရွင္းဘူး၊ လိုအပ္ခ်က္ အမ်ားႀကီးရွိတာကို ေတြ႔ရတယ္။ အကယ္၍မ်ား ခ်က္ခ်င္း ဒီကိစၥရပ္ကို အေၾကာင္းကိုသတ္ရင္ အက်ဳိးရတယ္ဆိုသလို ခ်က္ခ်င္းထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရင္ ဒီေလာက္အထိ ျဖစ္လာႏိုင္စရာ အေၾကာင္းမရွိပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ဥပေဒ စိုးမုိးမႈက လုိအပ္ပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ အခုေလာေလာဆယ္ေကာ အေျခအေနက ထိန္းခ်ဳပ္ထားႏိုင္ၿပီ။ အေျခအေနက တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ေျပလည္သြားမယ္လုိ႔ ထင္သလား။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ အခုေလာေလာဆယ္ေတာ့ လံုၿခံဳေရးကို အားတင္းၿပီးေတာ့ ဥပေဒ စိုးမိုးေရးအေရးႀကီးတယ္ဆိုတာကို ေျပာလာတဲ့အခါမွာ ေတာ္ေတာ္ေလးေတာ့ အေပၚယံမွာေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလး သက္ေတာင့္သက္သာ ရွိေနတယ္။ သို႔ေသာ္ က်ေနာ္တုိ႔က လူေတြရဲ ႔ စိတ္ကို အခုနေျပာတဲ့ ယံုၾကည္မႈ တည္ေဆာက္ရမယ္၊ တေယာက္နဲ႔တေယာက္ စိတ္မခ်ျဖစ္ေနတဲ့ ကိစၥေတြ။ အဲဒါေတြကို ေျပေပ်ာက္ေအာင္လုပ္မွ လံုၿခံဳစိတ္ခ်ရမူ ျဖစ္လိမ့္မယ္။ အဲဒီလို သံသယျဖစ္စရာအခ်က္ေတြကလည္း ရွိေနစဲျဖစ္တယ္။ ဆိုေတာ့ အဲဒါေလးေတြကိုေတာ့ က်ေနာ္တို႔ ကိုင္တြယ္ဖို႔ လိုအပ္ပါေသးတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ မီဒီယာေတြရဲ ႔ အခန္းက႑နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အခုေနာက္ပိုင္း ျဖစ္ေနတဲ့ အေျခအေနေတြအေပၚ မီဒီယာေတြရဲ ႔ သတင္းေဖာ္ျပမႈ၊ ေျပာဆိုေဆြးေႏြးမႈ၊ မီဒီယာေတြေပၚမွာ ေျပာဆိုေဆြးေႏြးမႈေတြက မွ်တတယ္လို႔ ယူဆပါသလား။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ က်ေနာ္ထင္တယ္ ရခုိင္အေရးအခင္းေနာက္ပိုင္း၊ မိတီၳလာ အေရးအခင္းတင္ျပမႈမွာ က်ေနာ္ အံ့ၾသေလာက္ေအာင္ မီဒီယာမ်ားကို ခ်ီးေတာင္ခ်ီးက်ဴးရမယ္။ စတုတၳမ႑ိဳင္အေနနဲ႔ ေတာ္ေတာ္ တာဝန္သိတယ္လို႔ က်ေနာ္ထင္တယ္။ တခ်ဳိ ႔ မီဒီယာေတြဆိုရင္ က်ေနာ္ နံမည္ေတာ့ ထုတ္မေျပာဘူး။ ဒီ အစၥလာမ္ကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္တယ့္၊ ရခိုင္ကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္တယ့္ေနရာမွာ ေတာ္ေတာ္ေလးကို တဖက္ေစာင္းႏွင္း ေရးၾကတဲ့ မီဒီယာေတြေတာင္ ေတာ္ေတာ္ေလးကို မွ်မွ်တတနဲ႔ အေျခအေနမွန္ကို ေရးလာတာ ေတြ႔ရတဲ့အတြက္ အဆိုးထဲက အေကာင္းအျဖစ္နဲ႔ က်ေနာ္ေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလးကို မီဒီယာရဲ ႔ ၊ စတုတၳမ႑ိဳင္ရဲ ႔ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားကို ခ်ီးက်ဴးဂုဏ္ျပဳပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ ေရရွည္အားျဖင့္ အလားတူကိစၥမ်ဳိးကို ထပ္ၿပီးမေပၚႏိုင္ေအာင္ ဆိုလို႔ရွိရင္ ဘယ္လိုအခ်က္မ်ဳိးေတြ လုပ္သြားဖို႔ လိုမယ္ထင္လဲ။ အထူးသျဖင့္ အခုဆိုလို႔ရွိရင္ မိတၳီလာမွာဆုိရင္ မူစလင္ထဲမွာ သူတုိ႔အိုးအိမ္ေတြကို စြန္႔ခြါထြက္ေျပးၾကတဲ့ လူေတြက အခု စခန္းေတြမွာပဲ ေနေနၾကရတယ္။ ကို္ယ့္အိမ္ကိုယ့္ရြာကို မျပန္ႏိုင္ၾကေသးဘူး။ ေျပာဆိုေဆြးေႏြးေနၾကတဲ့ အထဲမွာ သီးသန္႔သက္သက္ႀကီး ထားၾကမယ္ဆိုတဲ့ စကားေတြလည္း ပါေနတယ္ဆိုေတာ့ ဒါေတြဟာ ေရရွည္ပဋိပကၡ ေျဖရွင္းဖို႔အတြက္ တကယ္တမ္းၾကလို႔ရွိရင္ အလားအလာေကာင္းတဲ့ အခ်က္ေတြလို႔ ယူဆသလား။

ဦးေအးလြင္ ။ ။ လံုးဝ မဟုတ္ပါဘူး။ အခုနေျပာတဲ့ မိတီၳလာကိစၥမွာ ဆိုလိုရွိရင္ သမၼတႀကီး၊ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္၊ သူရဦးေရႊမန္း (၃) ေယာက္ ပူးေပါင္းၿပီးထုတ္တဲ့ ေၾကညာခ်က္ထဲမွာ ကိုယ့္ေနရာ ကိုယ္ျပန္ေရာက္ေရးဆိုတဲ့အခ်က္က အတိအလင္းပါတယ္။ ဒါကေတာ့ မျဖစ္မေန သူတုိ႔လုပ္ၾကရမယ့္ ကိစၥတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ ေရရွည္အေနနဲ႔ကေတာ့ အခုန ေျပာသလို လႊဲမွားေသာ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို က်ေနာ္တို႔က မွန္ကန္ေသာသတင္း အခ်က္အလက္ေတြနဲ႔ အစားထုိးေပးရမယ္။ အဲဒီမွာ ဗုဒၶတရားေတာ္အရ ဗုဒၶဘာသာလူမ်ားစုကို ကာလမသုတ္အတုိင္း ကိုယ့္ဆရာ ေျပာတာလည္း မယံုနဲ႔၊ ကိုယ့္က်မ္းမွာပါလည္း မယံုနဲ႔၊ အစဥ္အလာလည္း မယံုနဲ႔၊ ဟုတ္မဟုတ္ကို စမ္းစစ္ပါ။ အဲဒီေတာ့ information ကို correct assessment မွန္ကန္စြာ သံုးသပ္ၿပီးေတာ့မွ က်ေနာ္တုိ႔ လုပ္မယ္ဆိုရင္ ဒီလုိ မသမာသူမ်ားရဲ ႔ ေသြးထုိးေျခထိုး လႈံေဆာ္မႈမ်ားဟာ ေအာင္ျမင္မႈ ရမွာမဟုတ္ဘူးလို႔ က်ေနာ္ထင္ပါတယ္။

ဦးသန္းလြင္ထြန္း  ။ ။ ျမန္မာႏိုင္ငံ အစၥလာမ္သာသနာေရးအဖြဲ႔ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ဟာဂ်ီ ဦးေအးလြင္ ကို ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခဲ့တာပါ။