ေေေျမာက္ပုိင္းအုိင္ယာလန္မွာ ၂ ရက္ၾကာခရီး ေရာက္ေနတဲ့ ၈၈
မ်ိဳးဆက္ေခါင္းေဆာင္ေတြက ဒီခရီးစဥ္ အတြင္း စံနမူနာယူစရာ အေတြ႔အႀကံဳေကာင္းေတြ
အမ်ားႀကီး ရရွိခဲ့တယ္လို႔ ေျပာဆုိလိုက္ပါတယ္။ အထူး သျဖင့္ ပဋိပကၡျဖစ္ေနတဲ့
အသိုင္းအ၀ုိင္း ႏွစ္ခုကို ဘယ္လို ခ်ိတ္ဆက္မလဲ၊ ၿပီးေတာ့ ျပႆနာေျဖရွင္းနည္း၊
ၿငိမ္းခ်မ္းေရး တည္ေဆာက္ပံုေတြကို အဓိက ေလ့ လာ ခဲ့ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္
ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ အေန အထားအရ လြတ္လပ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္ ရွိဖို႔ိ
လိုအပ္တယ္လို႔လည္း ေျပာဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ အေသး စိတ္ကိုေတာ့
ဆက္သြယ္ေမးျမန္းထားတဲ့ မနႏၵာ ခ်မ္း က ေျပာျပေပးပါရွင္။
မေန႔ ၾကာသပေတးေန႔က သြားေရာက္ခဲ့တဲ့ ဒီခရီးစဥ္အတြင္း ၈၈
မ်ိဳးဆက္ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ အိုင္ယာ လန္ႏုိင္ ငံရဲ႕ တရားေရး၀န္ႀကီး ေဒးဗစ္
ဖို႔ဒ္အပါအ၀င္ လူမႈကူညီေရးအဖြဲ႔ေတြ၊ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္ မရွင္ တို႔ နဲ႔
ေတြ႔ဆံုခဲ့ၾကၿပီးေတာ့ ေျမာက္ပိုင္းအုိင္ယာလန္ရဲ႕
ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆာင္ရြက္ခဲ့မႈ ျဖစ္စဥ္ေတြနဲ႔ လက္ရွိ အေနအထားေတြကို
ေလ့လာခဲ့ၾကတာျဖစ္တယ္လို႔ ဒီခရီးစဥ္မွာပါ၀င္တဲ့ ၈၈
မ်ိဳးဆက္ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ကိုျမေအး က ေျပာျပပါတယ္။
“အဓိက-က ကက္သလစ္ နဲ႔ ပ႐ိုတက္စတင့္နဲ႔ ၾကားထဲမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့
ျပႆနာေတြကို ၿခံဳမိလုပ္တဲ့အခါေတြ၊ ေနာက္တစ္ခုက transitional justice နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ကိစၥေတြ Human Rights ေကာ္မရွင္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ကိစၥေတြ က်ေနာ္တုိ႔ ေလ့လာရတာပဲဗ်။ အဓိက ကေတာ့။”
လက္ရွိ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ အေနအထားနဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္မယ္ဆိုရင္ ကြာဟခ်က္ေတြက အမ်ားႀကီးရွိေပမဲ့ - မေျပ လည္တဲ့ အသိုင္းအ၀ိုင္း ႏွစ္ခုကို ေပါင္းစပ္ဖို႔အတြက္ လူငယ္ေတြက စခဲ့တာနဲ႔ အတိတ္ကို ေမ့မထားဘဲ အမ်ိဳး သားျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရးကို တည္ေဆာက္ႏုိင္တာေတြကိုလည္း စံနမူနာ ယူစရာ ေတြ႔ခဲ့ရတယ္လို႔ ကိုျမေအးက ဆက္ေျပာပါတယ္။
“—ဒီဘက္ကလူေတြအေနနဲ႔က သူတို႔ရဲ႕ ဉာဏ္ရည္ျမင့္မားမႈကလည္း က်ေနာ္တို႔ထက္ အမ်ားႀကီးသာ တယ္ေလ။ အဲဒါ ပညာသင္ၾကားမႈစနစ္ေတြေရာ၊ ဘာေတြေရာ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္- ေနာက္တစ္ခုက စီး ပြားေရး အေနအထားအရ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္လည္း က်ေနာ္တို႔ထက္ အမ်ားႀကီးသာတယ္ဗ်ာ။ အဲဒီ အေျခ အေနေတြကေတာ့ ႀကီးႀကီးမားမား ကြာဟခ်က္အေနနဲ႔ က်ေနာ္တုိ႔ေတြ႔တယ္ဗ်။ ဒါေပမဲ့ က်ေနာ္ တုိ႔ရလိုက္ တဲ့ ဟာက ဘာလဲဆိုေတာ့ ကြန္ျမဴနတီ ႏွစ္ခုကို ခ်ိတ္ဆက္ေပးတဲ့ေနရာမွာ လူငယ္ေတြ ကေန စၿပီးေတာ့ ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ေပးသြားတယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ေတြ၊ အရမ္းေကာင္းတဲ့အခ်က္ကေတာ့ အတိတ္ကိုေမ့ ပစ္လို႔ မရဘူး၊ ဒါေပမဲ့ အတိတ္ရဲ႕ ဖိစီးမႈကိုလည္း မခံရေစနဲ႔ဆိုတဲ့ ဆို႐ိုးမ်ဳိးေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒါေတာ့ သိပ္ေကာင္းတယ္ဗ်။ အတိတ္ဆိုတာက က်ေနာ္တို႔က ေမ့လို႔မရဘူးဗ်။ အတိတ္ကိုေမ့ၿပီးေတာ့မွ National Reconciliation ကိုလုပ္မယ္ဆိုတဲ့ဟာက သိပ္မျဖစ္ႏုိင္ဘူးဆိုတဲ့ဟာ က်ေနာ္တို႔ သြားေတြ႔တယ္။ ဒါေတြက စနစ္ က်မႈပိုင္းမွာေတာ့ က်ေနာ္တို႔နဲ႔ အမ်ားႀကီးကြာဟေနတာကို သြားေတြ႔တယ္ဗ်။ ေနာက္တစ္ခုက လူသား ကို တန္ဖိုးထားမႈ အပိုင္းမွာလည္း အရမ္းကိုကြာတယ္ေပါ့ေနာ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အတြက္ ႀကီးႀကီးမားမားယူရမယ့္ သင္ခန္းစာေတြပဲလို႔ က်ေနာ္ထင္တယ္ဗ်။”
ဆယ္စုႏွစ္ ၂ ခုေက်ာ္ၾကာ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ေအာက္ က်ေရာက္ခဲ့တဲ့ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ အေနအထားအရ - ေရရွည္ခိုင္မာတ့ဲ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးမ်ိဳး တည္ေဆာက္ႏုိင္ဖို႔အတြက္ဆိုရင္ - ကႀကီးကေနျပန္စရမွာျဖစ္ၿပီး - ဘယ္ႏုိင္ငံမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို တည္ေဆာက္တဲ့ေနရာမွာ ၾကားခံအဖြဲ႔အစည္း ဆိုတာ လို အပ္ တယ္လို႔လည္း ကိုျမေအး က ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြက္ အစိုးရက ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ျခင္းမရွိတဲ့ လြတ္လပ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ေတြ ရွိဖို႔လည္း လိုအပ္တယ္ ဆိုတာကို လည္း ေတြ႔ျမင္ခဲ့ရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
“တခ်ဳိ႕ တခ်ဳိ႕အပိုင္းမွာ က်ေနာ္တို႔က ေတြးေခၚပံုေတြးေခၚနည္းက တဘက္ဆိုဒ္ကပဲ ေတြးတတ္တယ္။ ဒါကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ျဖတ္သန္းလာရတဲ့အေတြ႔အႀကံဳအရ ေျပာတာေပါ့။ အာဏာပိုင္အဖဲြ ႔အစည္း အရပဲျဖစ္ျဖစ္၊ သူက လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္ခဲ့တယ္ေပါ့ဗ်ာ။ က်ဴးလြန္လို႔ သူ႔ကို ျပစ္မႈအရ အေရးယူ လိုက္တယ္၊ ေထာင္ခ်လုိက္တယ္၊ ဒါကတပိုင္းပဲ-တဲ့။ သူေထာင္က်သြားတဲ့အခါ ေထာင္ထဲမွာေတာ့ လူသား တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ရသင့္ရထုိက္တဲ့အခြင့္အေရးေတြ ရဖို႔ဆိုတာကေတာ့ လူသားဆိုတဲ့ေနရာကပဲ ခ်ဥ္းကပ္တယ္ဗ်ာ။ အဲဒီေနရာမွာေတာ့ ျဖဴတာေတြ၊ မည္းတာေတြ၊ နီတာေတြ၊ ဝါတာေတြ မရွိဘူးေပါ့ေနာ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ က်ေနာ္တို႔အတြက္ ေကာင္းတဲ့အေတြ႔အႀကံဳတစ္ခုပဲလို႔ ျမင္တယ္ေလ။ ဒီဟာမ်ဳိးေတြနဲ႔ က်ေနာ္တို႔မွာ လြတ္လပ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္ေတြ ေပၚလာမယ္ဆိုရင္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ႏုိင္ ငံ အတြက္ အရမ္းေကာင္းတာေပါ့ဗ်ာ။ လြတ္လပ္တဲ့လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္ဆို တဲ့အခါမွာလည္း အစိုးရက ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈ မရွိဘဲနဲ႔ ေထာက္ပံ့မႈသက္သက္ေပးတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္ မရွင္ေတြ ျဖစ္တာ ကို ေတြ႔ တယ္ဗ်။ အဲဒါေတြကေတာ့ အေတြ႔အႀကံဳ အမ်ားႀကီး ရတာပါပဲ။ အဲဒီက။”
၈၈ မ်ိဳးဆက္ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ ၂ ရက္ၾကာ သူတို႔ရဲ႕ ေျမာက္ပိုင္းအိုင္ယာလန္ခရီးစဥ္ကို ဒီကေန႔ အဆံုး သတ္ၿပီး မၾကာခင္မွာ လန္ဒန္ကို ျပန္လည္ထြက္ခြာမွာျဖစ္ပါတယ္။ မနက္ျဖန္ စေနေန႔မွာေတာ့ လန္ဒန္မွာ ရွိတဲ့ ျမန္မာမိသားစုေတြ နဲ႔လည္း ေတြ႔ဆံုဖို႔ရွိသလို၊ ရန္ကုန္ကို ျပန္လည္မထြက္ခြာခင္ ၿဗိတိန္အစိုး ရတာ၀န္ရွိသူေတြလည္း ေတြ႔ဆံုမွာျဖစ္ပါတယ္။
ခရီးစဥ္အတြင္းမွာေတာ့ ကိုမင္းကိုႏိုင္၊ ကိုကိုႀကီး၊ ကိုမင္းေဇယ်၊ ကိုေဌးႂကြယ္၊ ကိုျမေအး၊ ကိုေက်ာ္ေက်ာ္ေထြး၊ မမီးမီး နဲ႔ မနီလာသိန္းတို႔ ပါ၀င္တယ္လို႔ သိရပါတယ္ရွင္။
“အဓိက-က ကက္သလစ္ နဲ႔ ပ႐ိုတက္စတင့္နဲ႔ ၾကားထဲမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့
ျပႆနာေတြကို ၿခံဳမိလုပ္တဲ့အခါေတြ၊ ေနာက္တစ္ခုက transitional justice နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ကိစၥေတြ Human Rights ေကာ္မရွင္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ကိစၥေတြ က်ေနာ္တုိ႔ ေလ့လာရတာပဲဗ်။ အဓိက ကေတာ့။”
လက္ရွိ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ အေနအထားနဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္မယ္ဆိုရင္ ကြာဟခ်က္ေတြက အမ်ားႀကီးရွိေပမဲ့ - မေျပ လည္တဲ့ အသိုင္းအ၀ိုင္း ႏွစ္ခုကို ေပါင္းစပ္ဖို႔အတြက္ လူငယ္ေတြက စခဲ့တာနဲ႔ အတိတ္ကို ေမ့မထားဘဲ အမ်ိဳး သားျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရးကို တည္ေဆာက္ႏုိင္တာေတြကိုလည္း စံနမူနာ ယူစရာ ေတြ႔ခဲ့ရတယ္လို႔ ကိုျမေအးက ဆက္ေျပာပါတယ္။
“—ဒီဘက္ကလူေတြအေနနဲ႔က သူတို႔ရဲ႕ ဉာဏ္ရည္ျမင့္မားမႈကလည္း က်ေနာ္တို႔ထက္ အမ်ားႀကီးသာ တယ္ေလ။ အဲဒါ ပညာသင္ၾကားမႈစနစ္ေတြေရာ၊ ဘာေတြေရာ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္- ေနာက္တစ္ခုက စီး ပြားေရး အေနအထားအရ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္လည္း က်ေနာ္တို႔ထက္ အမ်ားႀကီးသာတယ္ဗ်ာ။ အဲဒီ အေျခ အေနေတြကေတာ့ ႀကီးႀကီးမားမား ကြာဟခ်က္အေနနဲ႔ က်ေနာ္တုိ႔ေတြ႔တယ္ဗ်။ ဒါေပမဲ့ က်ေနာ္ တုိ႔ရလိုက္ တဲ့ ဟာက ဘာလဲဆိုေတာ့ ကြန္ျမဴနတီ ႏွစ္ခုကို ခ်ိတ္ဆက္ေပးတဲ့ေနရာမွာ လူငယ္ေတြ ကေန စၿပီးေတာ့ ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ေပးသြားတယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ေတြ၊ အရမ္းေကာင္းတဲ့အခ်က္ကေတာ့ အတိတ္ကိုေမ့ ပစ္လို႔ မရဘူး၊ ဒါေပမဲ့ အတိတ္ရဲ႕ ဖိစီးမႈကိုလည္း မခံရေစနဲ႔ဆိုတဲ့ ဆို႐ိုးမ်ဳိးေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒါေတာ့ သိပ္ေကာင္းတယ္ဗ်။ အတိတ္ဆိုတာက က်ေနာ္တို႔က ေမ့လို႔မရဘူးဗ်။ အတိတ္ကိုေမ့ၿပီးေတာ့မွ National Reconciliation ကိုလုပ္မယ္ဆိုတဲ့ဟာက သိပ္မျဖစ္ႏုိင္ဘူးဆိုတဲ့ဟာ က်ေနာ္တို႔ သြားေတြ႔တယ္။ ဒါေတြက စနစ္ က်မႈပိုင္းမွာေတာ့ က်ေနာ္တို႔နဲ႔ အမ်ားႀကီးကြာဟေနတာကို သြားေတြ႔တယ္ဗ်။ ေနာက္တစ္ခုက လူသား ကို တန္ဖိုးထားမႈ အပိုင္းမွာလည္း အရမ္းကိုကြာတယ္ေပါ့ေနာ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အတြက္ ႀကီးႀကီးမားမားယူရမယ့္ သင္ခန္းစာေတြပဲလို႔ က်ေနာ္ထင္တယ္ဗ်။”
ဆယ္စုႏွစ္ ၂ ခုေက်ာ္ၾကာ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ေအာက္ က်ေရာက္ခဲ့တဲ့ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ အေနအထားအရ - ေရရွည္ခိုင္မာတ့ဲ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးမ်ိဳး တည္ေဆာက္ႏုိင္ဖို႔အတြက္ဆိုရင္ - ကႀကီးကေနျပန္စရမွာျဖစ္ၿပီး - ဘယ္ႏုိင္ငံမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို တည္ေဆာက္တဲ့ေနရာမွာ ၾကားခံအဖြဲ႔အစည္း ဆိုတာ လို အပ္ တယ္လို႔လည္း ကိုျမေအး က ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြက္ အစိုးရက ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ျခင္းမရွိတဲ့ လြတ္လပ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ေတြ ရွိဖို႔လည္း လိုအပ္တယ္ ဆိုတာကို လည္း ေတြ႔ျမင္ခဲ့ရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
“တခ်ဳိ႕ တခ်ဳိ႕အပိုင္းမွာ က်ေနာ္တို႔က ေတြးေခၚပံုေတြးေခၚနည္းက တဘက္ဆိုဒ္ကပဲ ေတြးတတ္တယ္။ ဒါကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ျဖတ္သန္းလာရတဲ့အေတြ႔အႀကံဳအရ ေျပာတာေပါ့။ အာဏာပိုင္အဖဲြ ႔အစည္း အရပဲျဖစ္ျဖစ္၊ သူက လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္ခဲ့တယ္ေပါ့ဗ်ာ။ က်ဴးလြန္လို႔ သူ႔ကို ျပစ္မႈအရ အေရးယူ လိုက္တယ္၊ ေထာင္ခ်လုိက္တယ္၊ ဒါကတပိုင္းပဲ-တဲ့။ သူေထာင္က်သြားတဲ့အခါ ေထာင္ထဲမွာေတာ့ လူသား တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ရသင့္ရထုိက္တဲ့အခြင့္အေရးေတြ ရဖို႔ဆိုတာကေတာ့ လူသားဆိုတဲ့ေနရာကပဲ ခ်ဥ္းကပ္တယ္ဗ်ာ။ အဲဒီေနရာမွာေတာ့ ျဖဴတာေတြ၊ မည္းတာေတြ၊ နီတာေတြ၊ ဝါတာေတြ မရွိဘူးေပါ့ေနာ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ က်ေနာ္တို႔အတြက္ ေကာင္းတဲ့အေတြ႔အႀကံဳတစ္ခုပဲလို႔ ျမင္တယ္ေလ။ ဒီဟာမ်ဳိးေတြနဲ႔ က်ေနာ္တို႔မွာ လြတ္လပ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္ေတြ ေပၚလာမယ္ဆိုရင္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ႏုိင္ ငံ အတြက္ အရမ္းေကာင္းတာေပါ့ဗ်ာ။ လြတ္လပ္တဲ့လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္ဆို တဲ့အခါမွာလည္း အစိုးရက ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈ မရွိဘဲနဲ႔ ေထာက္ပံ့မႈသက္သက္ေပးတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္ မရွင္ေတြ ျဖစ္တာ ကို ေတြ႔ တယ္ဗ်။ အဲဒါေတြကေတာ့ အေတြ႔အႀကံဳ အမ်ားႀကီး ရတာပါပဲ။ အဲဒီက။”
၈၈ မ်ိဳးဆက္ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ ၂ ရက္ၾကာ သူတို႔ရဲ႕ ေျမာက္ပိုင္းအိုင္ယာလန္ခရီးစဥ္ကို ဒီကေန႔ အဆံုး သတ္ၿပီး မၾကာခင္မွာ လန္ဒန္ကို ျပန္လည္ထြက္ခြာမွာျဖစ္ပါတယ္။ မနက္ျဖန္ စေနေန႔မွာေတာ့ လန္ဒန္မွာ ရွိတဲ့ ျမန္မာမိသားစုေတြ နဲ႔လည္း ေတြ႔ဆံုဖို႔ရွိသလို၊ ရန္ကုန္ကို ျပန္လည္မထြက္ခြာခင္ ၿဗိတိန္အစိုး ရတာ၀န္ရွိသူေတြလည္း ေတြ႔ဆံုမွာျဖစ္ပါတယ္။
ခရီးစဥ္အတြင္းမွာေတာ့ ကိုမင္းကိုႏိုင္၊ ကိုကိုႀကီး၊ ကိုမင္းေဇယ်၊ ကိုေဌးႂကြယ္၊ ကိုျမေအး၊ ကိုေက်ာ္ေက်ာ္ေထြး၊ မမီးမီး နဲ႔ မနီလာသိန္းတို႔ ပါ၀င္တယ္လို႔ သိရပါတယ္ရွင္။
ေေေျမာက္ပုိင္းအုိင္ယာလန္မွာ ၂ ရက္ၾကာခရီး ေရာက္ေနတဲ့ ၈၈
မ်ိဳးဆက္ေခါင္းေဆာင္ေတြက ဒီခရီးစဥ္ အတြင္း စံနမူနာယူစရာ အေတြ႔အႀကံဳေကာင္းေတြ
အမ်ားႀကီး ရရွိခဲ့တယ္လို႔ ေျပာဆုိလိုက္ပါတယ္။ အထူး သျဖင့္ ပဋိပကၡျဖစ္ေနတဲ့
အသိုင္းအ၀ုိင္း ႏွစ္ခုကို ဘယ္လို ခ်ိတ္ဆက္မလဲ၊ ၿပီးေတာ့ ျပႆနာေျဖရွင္းနည္း၊
ၿငိမ္းခ်မ္းေရး တည္ေဆာက္ပံုေတြကို အဓိက ေလ့ လာ ခဲ့ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္
ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ အေန အထားအရ လြတ္လပ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္ ရွိဖို႔ိ
လိုအပ္တယ္လို႔လည္း ေျပာဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ အေသး စိတ္ကိုေတာ့
ဆက္သြယ္ေမးျမန္းထားတဲ့ မနႏၵာ ခ်မ္း က ေျပာျပေပးပါရွင္။
မေန႔ ၾကာသပေတးေန႔က သြားေရာက္ခဲ့တဲ့ ဒီခရီးစဥ္အတြင္း ၈၈
မ်ိဳးဆက္ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ အိုင္ယာ လန္ႏုိင္ ငံရဲ႕ တရားေရး၀န္ႀကီး ေဒးဗစ္
ဖို႔ဒ္အပါအ၀င္ လူမႈကူညီေရးအဖြဲ႔ေတြ၊ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္ မရွင္ တို႔ နဲ႔
ေတြ႔ဆံုခဲ့ၾကၿပီးေတာ့ ေျမာက္ပိုင္းအုိင္ယာလန္ရဲ႕
ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆာင္ရြက္ခဲ့မႈ ျဖစ္စဥ္ေတြနဲ႔ လက္ရွိ အေနအထားေတြကို
ေလ့လာခဲ့ၾကတာျဖစ္တယ္လို႔ ဒီခရီးစဥ္မွာပါ၀င္တဲ့ ၈၈
မ်ိဳးဆက္ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ကိုျမေအး က ေျပာျပပါတယ္။
“အဓိက-က ကက္သလစ္ နဲ႔ ပ႐ိုတက္စတင့္နဲ႔ ၾကားထဲမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့
ျပႆနာေတြကို ၿခံဳမိလုပ္တဲ့အခါေတြ၊ ေနာက္တစ္ခုက transitional justice နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ကိစၥေတြ Human Rights ေကာ္မရွင္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ကိစၥေတြ က်ေနာ္တုိ႔ ေလ့လာရတာပဲဗ်။ အဓိက ကေတာ့။”
လက္ရွိ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ အေနအထားနဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္မယ္ဆိုရင္ ကြာဟခ်က္ေတြက အမ်ားႀကီးရွိေပမဲ့ - မေျပ လည္တဲ့ အသိုင္းအ၀ိုင္း ႏွစ္ခုကို ေပါင္းစပ္ဖို႔အတြက္ လူငယ္ေတြက စခဲ့တာနဲ႔ အတိတ္ကို ေမ့မထားဘဲ အမ်ိဳး သားျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရးကို တည္ေဆာက္ႏုိင္တာေတြကိုလည္း စံနမူနာ ယူစရာ ေတြ႔ခဲ့ရတယ္လို႔ ကိုျမေအးက ဆက္ေျပာပါတယ္။
“—ဒီဘက္ကလူေတြအေနနဲ႔က သူတို႔ရဲ႕ ဉာဏ္ရည္ျမင့္မားမႈကလည္း က်ေနာ္တို႔ထက္ အမ်ားႀကီးသာ တယ္ေလ။ အဲဒါ ပညာသင္ၾကားမႈစနစ္ေတြေရာ၊ ဘာေတြေရာ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္- ေနာက္တစ္ခုက စီး ပြားေရး အေနအထားအရ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္လည္း က်ေနာ္တို႔ထက္ အမ်ားႀကီးသာတယ္ဗ်ာ။ အဲဒီ အေျခ အေနေတြကေတာ့ ႀကီးႀကီးမားမား ကြာဟခ်က္အေနနဲ႔ က်ေနာ္တုိ႔ေတြ႔တယ္ဗ်။ ဒါေပမဲ့ က်ေနာ္ တုိ႔ရလိုက္ တဲ့ ဟာက ဘာလဲဆိုေတာ့ ကြန္ျမဴနတီ ႏွစ္ခုကို ခ်ိတ္ဆက္ေပးတဲ့ေနရာမွာ လူငယ္ေတြ ကေန စၿပီးေတာ့ ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ေပးသြားတယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ေတြ၊ အရမ္းေကာင္းတဲ့အခ်က္ကေတာ့ အတိတ္ကိုေမ့ ပစ္လို႔ မရဘူး၊ ဒါေပမဲ့ အတိတ္ရဲ႕ ဖိစီးမႈကိုလည္း မခံရေစနဲ႔ဆိုတဲ့ ဆို႐ိုးမ်ဳိးေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒါေတာ့ သိပ္ေကာင္းတယ္ဗ်။ အတိတ္ဆိုတာက က်ေနာ္တို႔က ေမ့လို႔မရဘူးဗ်။ အတိတ္ကိုေမ့ၿပီးေတာ့မွ National Reconciliation ကိုလုပ္မယ္ဆိုတဲ့ဟာက သိပ္မျဖစ္ႏုိင္ဘူးဆိုတဲ့ဟာ က်ေနာ္တို႔ သြားေတြ႔တယ္။ ဒါေတြက စနစ္ က်မႈပိုင္းမွာေတာ့ က်ေနာ္တို႔နဲ႔ အမ်ားႀကီးကြာဟေနတာကို သြားေတြ႔တယ္ဗ်။ ေနာက္တစ္ခုက လူသား ကို တန္ဖိုးထားမႈ အပိုင္းမွာလည္း အရမ္းကိုကြာတယ္ေပါ့ေနာ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အတြက္ ႀကီးႀကီးမားမားယူရမယ့္ သင္ခန္းစာေတြပဲလို႔ က်ေနာ္ထင္တယ္ဗ်။”
ဆယ္စုႏွစ္ ၂ ခုေက်ာ္ၾကာ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ေအာက္ က်ေရာက္ခဲ့တဲ့ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ အေနအထားအရ - ေရရွည္ခိုင္မာတ့ဲ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးမ်ိဳး တည္ေဆာက္ႏုိင္ဖို႔အတြက္ဆိုရင္ - ကႀကီးကေနျပန္စရမွာျဖစ္ၿပီး - ဘယ္ႏုိင္ငံမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို တည္ေဆာက္တဲ့ေနရာမွာ ၾကားခံအဖြဲ႔အစည္း ဆိုတာ လို အပ္ တယ္လို႔လည္း ကိုျမေအး က ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြက္ အစိုးရက ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ျခင္းမရွိတဲ့ လြတ္လပ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ေတြ ရွိဖို႔လည္း လိုအပ္တယ္ ဆိုတာကို လည္း ေတြ႔ျမင္ခဲ့ရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
“တခ်ဳိ႕ တခ်ဳိ႕အပိုင္းမွာ က်ေနာ္တို႔က ေတြးေခၚပံုေတြးေခၚနည္းက တဘက္ဆိုဒ္ကပဲ ေတြးတတ္တယ္။ ဒါကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ျဖတ္သန္းလာရတဲ့အေတြ႔အႀကံဳအရ ေျပာတာေပါ့။ အာဏာပိုင္အဖဲြ ႔အစည္း အရပဲျဖစ္ျဖစ္၊ သူက လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္ခဲ့တယ္ေပါ့ဗ်ာ။ က်ဴးလြန္လို႔ သူ႔ကို ျပစ္မႈအရ အေရးယူ လိုက္တယ္၊ ေထာင္ခ်လုိက္တယ္၊ ဒါကတပိုင္းပဲ-တဲ့။ သူေထာင္က်သြားတဲ့အခါ ေထာင္ထဲမွာေတာ့ လူသား တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ရသင့္ရထုိက္တဲ့အခြင့္အေရးေတြ ရဖို႔ဆိုတာကေတာ့ လူသားဆိုတဲ့ေနရာကပဲ ခ်ဥ္းကပ္တယ္ဗ်ာ။ အဲဒီေနရာမွာေတာ့ ျဖဴတာေတြ၊ မည္းတာေတြ၊ နီတာေတြ၊ ဝါတာေတြ မရွိဘူးေပါ့ေနာ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ က်ေနာ္တို႔အတြက္ ေကာင္းတဲ့အေတြ႔အႀကံဳတစ္ခုပဲလို႔ ျမင္တယ္ေလ။ ဒီဟာမ်ဳိးေတြနဲ႔ က်ေနာ္တို႔မွာ လြတ္လပ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္ေတြ ေပၚလာမယ္ဆိုရင္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ႏုိင္ ငံ အတြက္ အရမ္းေကာင္းတာေပါ့ဗ်ာ။ လြတ္လပ္တဲ့လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္ဆို တဲ့အခါမွာလည္း အစိုးရက ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈ မရွိဘဲနဲ႔ ေထာက္ပံ့မႈသက္သက္ေပးတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္ မရွင္ေတြ ျဖစ္တာ ကို ေတြ႔ တယ္ဗ်။ အဲဒါေတြကေတာ့ အေတြ႔အႀကံဳ အမ်ားႀကီး ရတာပါပဲ။ အဲဒီက။”
၈၈ မ်ိဳးဆက္ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ ၂ ရက္ၾကာ သူတို႔ရဲ႕ ေျမာက္ပိုင္းအိုင္ယာလန္ခရီးစဥ္ကို ဒီကေန႔ အဆံုး သတ္ၿပီး မၾကာခင္မွာ လန္ဒန္ကို ျပန္လည္ထြက္ခြာမွာျဖစ္ပါတယ္။ မနက္ျဖန္ စေနေန႔မွာေတာ့ လန္ဒန္မွာ ရွိတဲ့ ျမန္မာမိသားစုေတြ နဲ႔လည္း ေတြ႔ဆံုဖို႔ရွိသလို၊ ရန္ကုန္ကို ျပန္လည္မထြက္ခြာခင္ ၿဗိတိန္အစိုး ရတာ၀န္ရွိသူေတြလည္း ေတြ႔ဆံုမွာျဖစ္ပါတယ္။
ခရီးစဥ္အတြင္းမွာေတာ့ ကိုမင္းကိုႏိုင္၊ ကိုကိုႀကီး၊ ကိုမင္းေဇယ်၊ ကိုေဌးႂကြယ္၊ ကိုျမေအး၊ ကိုေက်ာ္ေက်ာ္ေထြး၊ မမီးမီး နဲ႔ မနီလာသိန္းတို႔ ပါ၀င္တယ္လို႔ သိရပါတယ္ရွင္။
“အဓိက-က ကက္သလစ္ နဲ႔ ပ႐ိုတက္စတင့္နဲ႔ ၾကားထဲမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့
ျပႆနာေတြကို ၿခံဳမိလုပ္တဲ့အခါေတြ၊ ေနာက္တစ္ခုက transitional justice နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ကိစၥေတြ Human Rights ေကာ္မရွင္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ကိစၥေတြ က်ေနာ္တုိ႔ ေလ့လာရတာပဲဗ်။ အဓိက ကေတာ့။”
လက္ရွိ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ အေနအထားနဲ႔ ႏိႈင္းယွဥ္မယ္ဆိုရင္ ကြာဟခ်က္ေတြက အမ်ားႀကီးရွိေပမဲ့ - မေျပ လည္တဲ့ အသိုင္းအ၀ိုင္း ႏွစ္ခုကို ေပါင္းစပ္ဖို႔အတြက္ လူငယ္ေတြက စခဲ့တာနဲ႔ အတိတ္ကို ေမ့မထားဘဲ အမ်ိဳး သားျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရးကို တည္ေဆာက္ႏုိင္တာေတြကိုလည္း စံနမူနာ ယူစရာ ေတြ႔ခဲ့ရတယ္လို႔ ကိုျမေအးက ဆက္ေျပာပါတယ္။
“—ဒီဘက္ကလူေတြအေနနဲ႔က သူတို႔ရဲ႕ ဉာဏ္ရည္ျမင့္မားမႈကလည္း က်ေနာ္တို႔ထက္ အမ်ားႀကီးသာ တယ္ေလ။ အဲဒါ ပညာသင္ၾကားမႈစနစ္ေတြေရာ၊ ဘာေတြေရာ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္- ေနာက္တစ္ခုက စီး ပြားေရး အေနအထားအရ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္လည္း က်ေနာ္တို႔ထက္ အမ်ားႀကီးသာတယ္ဗ်ာ။ အဲဒီ အေျခ အေနေတြကေတာ့ ႀကီးႀကီးမားမား ကြာဟခ်က္အေနနဲ႔ က်ေနာ္တုိ႔ေတြ႔တယ္ဗ်။ ဒါေပမဲ့ က်ေနာ္ တုိ႔ရလိုက္ တဲ့ ဟာက ဘာလဲဆိုေတာ့ ကြန္ျမဴနတီ ႏွစ္ခုကို ခ်ိတ္ဆက္ေပးတဲ့ေနရာမွာ လူငယ္ေတြ ကေန စၿပီးေတာ့ ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ေပးသြားတယ္ဆိုတဲ့အခ်က္ေတြ၊ အရမ္းေကာင္းတဲ့အခ်က္ကေတာ့ အတိတ္ကိုေမ့ ပစ္လို႔ မရဘူး၊ ဒါေပမဲ့ အတိတ္ရဲ႕ ဖိစီးမႈကိုလည္း မခံရေစနဲ႔ဆိုတဲ့ ဆို႐ိုးမ်ဳိးေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒါေတာ့ သိပ္ေကာင္းတယ္ဗ်။ အတိတ္ဆိုတာက က်ေနာ္တို႔က ေမ့လို႔မရဘူးဗ်။ အတိတ္ကိုေမ့ၿပီးေတာ့မွ National Reconciliation ကိုလုပ္မယ္ဆိုတဲ့ဟာက သိပ္မျဖစ္ႏုိင္ဘူးဆိုတဲ့ဟာ က်ေနာ္တို႔ သြားေတြ႔တယ္။ ဒါေတြက စနစ္ က်မႈပိုင္းမွာေတာ့ က်ေနာ္တို႔နဲ႔ အမ်ားႀကီးကြာဟေနတာကို သြားေတြ႔တယ္ဗ်။ ေနာက္တစ္ခုက လူသား ကို တန္ဖိုးထားမႈ အပိုင္းမွာလည္း အရမ္းကိုကြာတယ္ေပါ့ေနာ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ အတြက္ ႀကီးႀကီးမားမားယူရမယ့္ သင္ခန္းစာေတြပဲလို႔ က်ေနာ္ထင္တယ္ဗ်။”
ဆယ္စုႏွစ္ ၂ ခုေက်ာ္ၾကာ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ေအာက္ က်ေရာက္ခဲ့တဲ့ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ အေနအထားအရ - ေရရွည္ခိုင္မာတ့ဲ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးမ်ိဳး တည္ေဆာက္ႏုိင္ဖို႔အတြက္ဆိုရင္ - ကႀကီးကေနျပန္စရမွာျဖစ္ၿပီး - ဘယ္ႏုိင္ငံမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို တည္ေဆာက္တဲ့ေနရာမွာ ၾကားခံအဖြဲ႔အစည္း ဆိုတာ လို အပ္ တယ္လို႔လည္း ကိုျမေအး က ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြက္ အစိုးရက ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ျခင္းမရွိတဲ့ လြတ္လပ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ေတြ ရွိဖို႔လည္း လိုအပ္တယ္ ဆိုတာကို လည္း ေတြ႔ျမင္ခဲ့ရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
“တခ်ဳိ႕ တခ်ဳိ႕အပိုင္းမွာ က်ေနာ္တို႔က ေတြးေခၚပံုေတြးေခၚနည္းက တဘက္ဆိုဒ္ကပဲ ေတြးတတ္တယ္။ ဒါကေတာ့ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ ျဖတ္သန္းလာရတဲ့အေတြ႔အႀကံဳအရ ေျပာတာေပါ့။ အာဏာပိုင္အဖဲြ ႔အစည္း အရပဲျဖစ္ျဖစ္၊ သူက လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္ခဲ့တယ္ေပါ့ဗ်ာ။ က်ဴးလြန္လို႔ သူ႔ကို ျပစ္မႈအရ အေရးယူ လိုက္တယ္၊ ေထာင္ခ်လုိက္တယ္၊ ဒါကတပိုင္းပဲ-တဲ့။ သူေထာင္က်သြားတဲ့အခါ ေထာင္ထဲမွာေတာ့ လူသား တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ရသင့္ရထုိက္တဲ့အခြင့္အေရးေတြ ရဖို႔ဆိုတာကေတာ့ လူသားဆိုတဲ့ေနရာကပဲ ခ်ဥ္းကပ္တယ္ဗ်ာ။ အဲဒီေနရာမွာေတာ့ ျဖဴတာေတြ၊ မည္းတာေတြ၊ နီတာေတြ၊ ဝါတာေတြ မရွိဘူးေပါ့ေနာ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ က်ေနာ္တို႔အတြက္ ေကာင္းတဲ့အေတြ႔အႀကံဳတစ္ခုပဲလို႔ ျမင္တယ္ေလ။ ဒီဟာမ်ဳိးေတြနဲ႔ က်ေနာ္တို႔မွာ လြတ္လပ္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္ေတြ ေပၚလာမယ္ဆိုရင္ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ႏုိင္ ငံ အတြက္ အရမ္းေကာင္းတာေပါ့ဗ်ာ။ လြတ္လပ္တဲ့လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္ဆို တဲ့အခါမွာလည္း အစိုးရက ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္မႈ မရွိဘဲနဲ႔ ေထာက္ပံ့မႈသက္သက္ေပးတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္ မရွင္ေတြ ျဖစ္တာ ကို ေတြ႔ တယ္ဗ်။ အဲဒါေတြကေတာ့ အေတြ႔အႀကံဳ အမ်ားႀကီး ရတာပါပဲ။ အဲဒီက။”
၈၈ မ်ိဳးဆက္ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ ၂ ရက္ၾကာ သူတို႔ရဲ႕ ေျမာက္ပိုင္းအိုင္ယာလန္ခရီးစဥ္ကို ဒီကေန႔ အဆံုး သတ္ၿပီး မၾကာခင္မွာ လန္ဒန္ကို ျပန္လည္ထြက္ခြာမွာျဖစ္ပါတယ္။ မနက္ျဖန္ စေနေန႔မွာေတာ့ လန္ဒန္မွာ ရွိတဲ့ ျမန္မာမိသားစုေတြ နဲ႔လည္း ေတြ႔ဆံုဖို႔ရွိသလို၊ ရန္ကုန္ကို ျပန္လည္မထြက္ခြာခင္ ၿဗိတိန္အစိုး ရတာ၀န္ရွိသူေတြလည္း ေတြ႔ဆံုမွာျဖစ္ပါတယ္။
ခရီးစဥ္အတြင္းမွာေတာ့ ကိုမင္းကိုႏိုင္၊ ကိုကိုႀကီး၊ ကိုမင္းေဇယ်၊ ကိုေဌးႂကြယ္၊ ကိုျမေအး၊ ကိုေက်ာ္ေက်ာ္ေထြး၊ မမီးမီး နဲ႔ မနီလာသိန္းတို႔ ပါ၀င္တယ္လို႔ သိရပါတယ္ရွင္။
No comments :
Post a Comment